Wpis na temat rozdzielności majątkowej. W małżeństwach panuje – co do zasady – ustrój wspólności. W pewnych okolicznościach zasadnym jest zerwanie z tym ustrojem i ustanowienie rozdzielności. Unikamy w ten sposób odpowiedzialności za długi nieodpowiedzialnego małżonka. A artykule opisane są przypadki uzasadniające orzeczenie rozdzielności, także z datą wsteczną.
Wspólność ustawowa(majątkowa) – co to takiego?
Jak wynika z treści art. 31 § 1 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje z mocy prawa wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). Co oznacza owa wspólność majątkowa? Oznacza, że przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków (m. in. przedmioty nabyte / środki zgromadzone przed ślubem, przekazane w drodze darowizny, w wyniku spadkobrania). Poza tym oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. W szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Wspólność ustawowa przekłada się na zakres odpowiedzialności za zobowiązania zaciągane przez małżonków. Zakres tej odpowiedzialności jest różny w zależności od tego, kto zaciąga zobowiązanie.
Jeżeli zobowiązanie zaciągane jest przez oboje małżonków, wówczas odpowiadają za nie oboje małżonkowie. Odpowiadają wszystkim, co mają – całym majątkiem wspólnym oraz majątkami osobistymi. Z kolei, gdy zobowiązanie zaciągane jest przez jednego z małżonków za zgodą drugiego – wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego małżonka. Będącego dłużnikiem oraz z majątku wspólnego małżonków. Jeżeli natomiast zobowiązanie zaciągane jest przez jednego małżonka bez zgody drugiego? Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego tego małżonka, który zobowiązanie zaciągnął, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez niego z innej działalności zarobkowej.
Co to jest rozdzielność majątkowa?
Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej. Najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Tak oczywiście bywa w prawidłowo funkcjonujących rodzinach. Co w przypadku, gdy jeden z małżonków nie wywiązuje się ze swoich obowiązków? Nie pracuje, albo co gorsza, zaciąga długi i marnotrawi majątek? W takim przypadku można zadąć zniesienia wspólności i ustanowienia rozdzielności majątkowej. Jak uzyskać taką rozdzielność? Są na to dwa sposoby. Pierwszy z nich opiera się na założeniu, że pomiędzy małżonkami istnieje porozumienie.
Jeżeli oboje małżonkowie zgadzają się na ustanowienie rozdzielności należy udać się do notariusza. Koszt ustanowienia rozdzielności przed notariuszem wynosi 400,00 zł. Do kwoty tej należy doliczyć podatek VAT według stawki 23 proc. oraz taksę za wypisy w kwocie 6,00 złotych za 1 stronę wypisu powiększoną o podatek VAT. W przypadku rozdzielności majątkowej umowa taka sporządzana jest zazwyczaj na 2 stronach, a jej wypisy wydawane są zazwyczaj wyłącznie małżonkom, zatem ich koszt to kwota niespełna 30,00 złotych).
Gdzie można uzyskać rozdzielność majątkowa?
Niewątpliwym plusem jest czas. Można załatwić to niemal od ręki. Wystarczy umówić się na wizytę i wraz z małżonkiem stawić się w kancelarii notarialnej. Rozdzielność majątkowa obowiązuje od momentu podpisania aktu notarialnego, a więc na przyszłość. Minus jest taki, że w tym przypadku nie ma możliwości ustanowienia rozdzielności z datą wsteczną. W przypadku, gdy pomiędzy małżonkami nie ma zgody, pozostaje sąd. Należy zwrócić się do sądu rejonowego z pozwem o ustanowienie rozdzielności. Podstawą naszego żądania będzie wówczas art. 52 § 1 k.r.o. (Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej). Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. Co jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązania znacznie wcześniej? Prawo daje możliwość ustanowienia rozdzielności z tzw. datą wsteczną. Art. 52 § 2 stanowi, że w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
„Ważne powody” – czyli jakie?
Ustawa nie definiuje pojęcia „ważne powody”, z tego powodu jego rozumienie kształtują doktryna i orzecznictwo. Przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny. Przykłady ważnych powodów – to sytuacje powstałe na skutek zachowania się jednego z małżonków. Polegającego na trwonieniu majątku wspólnego na skutek hulaszczego trybu życia, alkoholizmu, rażącej niegospodarności, zaciąganie długów, które mogą być egzekwowane z majątku wspólnego, nieprzyczynianie się do powiększenia majątku wspólnego przez uchylanie się od pracy, zatrzymanie majątku wspólnego dla siebie, niedopuszczanie drugiego współmałżonka do korzystania z niego. Innym ważnym powodem w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o. jest taka separacja faktyczna, która skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych stron i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.
Ustanowienie rozdzielności wskazane jest wówczas, gdy dalsze utrzymywanie wspólności pociąga za sobą poważne zagrożenie lub naruszenie interesu majątkowego małżonka żądającego zniesienia wspólności. Ważnych powodów nie stanowią okoliczności niezawinione przez małżonka bądź niezależne od jego woli, np. długotrwała choroba. W takich przypadkach, często warto rozważyć czy nie napisać pozwu rozwodowego.
Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną
W wyjątkowych wypadkach dopuszczalne jest ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Jako przykład takiego wyjątkowego wypadku przepis wskazuje sytuację, gdy „małżonkowie żyli w rozłączeniu”. Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną może być uzasadnione zwłaszcza w razie długotrwałej separacji faktycznej małżonków. Jedno z nich nie przyczynia się do pomnażania majątku wspólnego i swoim postępowaniem zagraża utrzymaniu jego substancji. W mojej praktyce wielokrotnie zdarzało mi się występować w imieniu Klientów o ustanowienie rozdzielności z datą wsteczną. We wszystkich przypadkach powództwa były uwzględniane. Zdarzało się, że owo „wstecz” wynosiło kilka a nawet kilkanaście lat. W przypadku ostatniej ze spraw było to 17 lat wstecz.
Spotkałam się też z przypadkiem, że ustanowienie rozdzielności nastąpiło z maksymalną możliwą datą wsteczną, tj. od dnia zawarcia związku małżeńskiego (choć trzeba zaznaczyć, że to orzeczenie stanowiło ewenement; takie zapadają bardzo rzadko). Na koniec jeszcze jedna ważna uwaga. Jeżeli planujesz rozwód musisz wiedzieć, że orzeczenie rozwodu jest równoznaczne z ustanowieniem rozdzielności z datą orzeczenia rozwodu. Jeżeli zależy Ci na wywalczeniu rozdzielności z datą wsteczną musisz zawalczyć o to w odrębnym postępowaniu. Ważne, aby pozew w tej sprawie trafił do sądu zanim zapadnie wyrok w sprawie o rozwód.
Do jakiego sądu udać się w sprawie rozdzielności majątkowej?
Sądem właściwym rzeczowo jest sąd rejonowy. Z kolei sądem właściwym miejscowo jest sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze stale przebywa. Jeśli nie można na tej podstawie określić sądu rejonowego, właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej. Koszt opłaty od pozwu wynosi 200,00 zł.
Autor: radca prawny Lidia Makarska
