Wiele par, których małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód, staje w obliczu kolejnego dylematu – podział majątku wspólnego. Z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego ustaje wspólność majątkowa. Od tego momentu obie strony mogą ubiegać się o dokonanie podziału majątku. Jeżeli małżonkowie są zgodni co do podziału majątku mogą skorzystać z pomocy notariusza, jeśli jednak nie mogą się porozumieć sprawę kieruje się do sądu.
Czym jest majątek wspólny?
Majątek wspólny to – w uproszczeniu – przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub jednego z nich. Warto zaznaczyć, iż w majątek wspólny nie wchodzą przedmioty majątkowe pochodzące z majątku osobistego małżonka. Do majątku wspólnego należy zaliczyć w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków
- dochody z majątku wspólnego jak również z majątku osobistego każdego z małżonków
- środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym każdego z małżonków
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie
Pod pojęciem przedmiotów majątkowych należy rozumieć między innymi prawa majątkowe takie jak własność i inne prawa rzeczowe, a także wierzytelności.
Czym jest majątek osobisty?
Poza majątkiem wspólnym każdy z małżonków posiada swój własny majątek – tzw. majątek osobisty. Do majątku osobistego zaliczamy przede wszystkim:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (np. mieszkanie zakupione przed ślubem)
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków(np. protezy)
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej. Również z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków (uwaga: wygrana w Lotto wchodzi do majątku wspólnego)
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Zasada surogacji – najczęściej mamy z nią do czynienie wówczas, gdy sprzedajemy mieszkanie z czasów panieńskich / kawalerskich i wspólnie z małżonkiem nabywamy kolejne, większe mieszkanie
Kiedy można żądać podziału majątku wspólnego małżonków?
Podziału majątku wspólnego małżonków można dokonać dopiero po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Nie oznacza to, że trzeba czekać do momentu zakończenia małżeństwa. Podziału majątku można dokonać jeszcze w czasie jego trwania. Podziału majątku można dokonać gdy:
- małżonkowie zawrą umowę o rozdzielność majątkową,
- sąd dokona ustanowienia rozdzielności majątkowej,
- jedno z małżonków zostanie ubezwłasnowolnione,
- w stosunku do jednego z małżonków zostanie ogłoszona upadłość,
- sąd orzeknie separację pomiędzy małżonkami.
W jaki sposób dokonać podziału majątku?
Jeżeli małżonkowie chcą go podzielić majątek jeszcze przed rozwodem, to w pierwszej kolejności powinni wprowadzić ustrój rozdzielności majątkowej. Małżonkowie mogą dokonać podziału w sposób umowny, a w przypadku braku takiej możliwości, każdy z małżonków może wystąpić do sądu o podział majątku.
Umowny podział majątku
Umowa o podział majątku może zostać zawarta w formie ustnej, pisemnej lub pisemnej kwalifikowanej. Jednak w sytuacji gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość, użytkowanie wieczyste lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Strony mogą również ograniczyć podział tylko do części majątku wspólnego. Mogą przy ustalaniu wartości przedmiotów uwzględnić ich subiektywną wartość, a także mogą dowolnie ustalić komu przypadną poszczególne przedmioty.
Sądowy podział majątku
Z ważnych powodów każdy z małżonków może wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Poprzez ważne powody należy rozumieć okoliczności, które nie służą dobru rodziny tj.: alkoholizm jednego z małżonków, uzależnienie od narkotyków czy lekkomyślne trwonienie majątku. Sądowy podział majątku co do zasady obejmuje jego całość. Wartość przedmiotów wchodzących w skład majątku określana jest według kryteriów obiektywnych – cen rynkowych. Podział dokonany jest przede wszystkim przez podział fizyczny przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego.
Podsumowując jeżeli planujemy się rozwieść, albo chcemy dokonać podziału majątku wspólnego i jesteśmy zgodni z małżonkiem możemy zrobić to samodzielnie z pomocą notariusza. Jeżeli jednak nie możemy dojść do porozumienia sprawę kierujemy do sądu. Są to problematyczne sprawy, skomplikowane i stresujące. Często ciężko określić nam jaka jest wartość rynkowa danego przedmiotu, co wchodzi w skład majątku wspólnego, a co nie. Zdarza się również, iż niezbędna jest pomoc rzeczoznawcy, biegłego czy geodety, a to wydłuża sprawę i naraża nas na większe koszty. Warto w takiej sytuacji skorzystać z profesjonalnego pełnomocnika lub mediatora, który pomoże dojść do konsensusu i zaoszczędzi nam czasu i nerwów.
Autor: Patrycja Zambrzycka
