Masz nieuregulowane sprawy spadkowe? Twój bliski nie uwzględnił Cię w testamencie? Komu przysługuje roszczenie zachowek? Zastanawiasz się czy warto ubiegać się o należny zachowek? Oczywiście, że tak, spadkobierca ma obowiązek zapłaty osobie uprawnionej sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku lub do jego uzupełnienia.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, mająca na celu ochronę interesów osób najbliższych spadkodawcy pominiętych w testamencie. Prawo do ubiegania się o zachowek powstaje wraz z chwilą śmierci spadkodawcy. Egzekwować prawo do zachowku można przez pisemną ugodę, dotyczącą zapłaty sumy pieniężnej. Przez podmiot zobowiązany do zachowku na rzecz podmiotu uprawnionego lub przez pozew o zachowek złożony do sądu. Termin roszczenia o zachowek przedawnia się w okresie 5 lat. Wyróżnia się dwa sposoby liczenia początku biegu terminu przedawnienia. Jeśli spadkodawca sporządził testament, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z chwilą ogłoszenia testamentu. Natomiast jeśli spadkodawca testamentu nie sporządził – mamy wówczas do czynienia z tzw. dziedziczeniem ustawowym. Tu bieg terminu przedawnienia liczymy od czasu otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Sądem właściwym rzeczowo jest sąd rejonowy lub sąd okręgowy, w zależności od wartości przedmiotu sporu. Sądem właściwym miejscowo jest sąd, w którego okręgu pozwany miał ostatnie miejsce zamieszkania.
Komu i w jakiej wysokości przysługuje zachowek?
Krąg uprawnionych do zachowku wskazany jest bezpośrednio w przepisach kodeksu cywilnego – dział spadki. Do tego katalogu należą: zstępni, małżonkowie oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. To, o jaką wysokość możesz się ubiegać, zależy od trwałej niezdolności do pracy, a także od wieku. Osoby trwale niezdolne do pracy oraz osoby małoletnie mają prawo do dwóch trzecich wartości udziału spadkowego, który przypadałby im w dziedziczeniu ustawowym. W innych zaś wypadkach jest to połowa wartości tego udziału. Zgodnie z art. 991 k.c., jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku.
Bądź w postaci darowizny uczynionej przez spadkodawcę, bądź w postaci powołania do spadku lub zapisu. Przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Odpowiedzialnym za zachowek w pierwszej kolejności jest spadkobierca. Dopiero w razie niemożności uzyskania zachowku od spadkobierców, odpowiedzialni subsydiarnie są zapisobiercy windykacyjni oraz obdarowani. Obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek jest długiem spadkowym, do którego odnoszą się przede wszystkim ogólne zasady odpowiedzialności za długi spadkowe. Zakres odpowiedzialności spadkobiercy uzależniony jest od sposobu przyjęcia spadku. W prostym przyjęciu spadku, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe, w tym za zachowek bez ograniczenia. Przy przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada natomiast z ograniczeniem do stanu czynnego spadku.
Jakie są sposoby pokrycia zachowku?
Spadkodawca ma dużą swobodę co do wyboru sposobu pokrycia zachowku. Uprawniony może otrzymać należny mu zachowek poprzez powołanie do spadku, obdarowanie lub ustanowienie zapisu. Jeżeli wartość tych przysporzeń nie pokrywa zachowku, uprawnionemu przysługuje roszczenie o uzupełnienie zachowku. W sytuacji, gdy uprawniony został całkowicie pominięty przez spadkodawcę i nie otrzymał należnego mu zachowku, przysługuje mu roszczenie o zapłatę kwoty pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku. Treścią roszczenia jest żądanie zapłaty określonej kwoty pieniężnej. Roszczenie podlega przepisom odnoszącym się do świadczeń pieniężnych. Jest to roszczenie bezterminowe, co oznacza, że spadkobierca zobowiązany jest zadośćuczynić roszczeniu niezwłocznie po wezwaniu do wykonania. Roszczenie o zachowek jest roszczeniem pieniężnym sensu stricto co oznacza, że odnosi się do niego zasada nominalizmu. Dochodzenie zachowku nie wymaga spełnienia specjalnych formalności. Uprawniony nie ma potrzeby uzyskać jakiegokolwiek urzędowego poświadczenia swojego statusu.
autor: Michał Fronczak
