Czym jest alienacja rodzicielska?
Alienacja rodzicielska to przede wszystkim fizyczne odseparowywanie dziecka od drugiego rodzica. Ale nie tylko. To także wpływanie na psychikę dziecka, buntowanie dziecka przeciwko rodzicowi. Alienacja rodzicielska stanowi niewątpliwie formę przemocy emocjonalnej wobec dziecka i drugiego rodzica. Utrzymująca się przez dłuższy czas prowadzi do niszczenia łączącej ich więzi.
Alienacja rodzicielska dotyczy sytuacji, gdy jeden z rodziców nie bierze udziału w życiu dziecka, a drugi się do tego przyczynia. Alienacja rodzicielska to zespół świadomych, lub nie, zachowań wywołujących zaburzenia w relacji dziecko – rodzic. Efektem alienacji rodzicielskiej jest utrudnianie kontaktów z dzieckiem jednemu z rodziców przez drugiego i budowanie w świadomości dziecka jego negatywnego obrazu. Na potrzeby niniejszego wpisu, przyjmijmy, że mamy do czynienia ze świadomym, zamierzonym działaniem rodzica – alienatora i że jest nim matka dziecka, przy którym – po rozstaniu rodziców – pozostało dziecko.
Jakie są formy Alienacji Rodzicielskiej oraz jej skutki
Alienacja rodzicielska przybiera różne formy i może przybierać postać nastawiania dziecka przez jednego rodzica przeciwko drugiemu rodzicowi. Matka buduje wówczas negatywny obraz ojca, opowiada nieprawdziwe historie na jego temat. Zdarza się, że matka wmawia dziecku, że tata go nie kocha. Matki często traktują ojców lekceważąco, pogardliwie – i co najgorsze – robią to w obecności dziecka. Robią złośliwe uwagi o tym, jaki tata jest beznadziejny. Wszelkie starania odseparowanego rodzica są deprecjonowane. W przypadku alienacji rodzicielskiej bardzo często dzieci poddawane są szantażowi emocjonalnemu. Matka mówi na przykład, że będzie jej smuto, gdy dziecko pójdzie do taty. Zdarzają się też próby „przekupienia dziecka”, nagradzania go za unikanie spotkań z ojcem: „Jak nie pójdziesz do taty, to pójdziemy na lody„.
Zdarza się, że matki nie chcą wydać dziecka ojcu, przez co dochodzi do awantur, których świadkiem bywa dziecko. Awantury często kończą się interwencją Policji, podczas której funkcjonariusze stwierdzają, że nie ingerują w sprawy rodzinne. Alienator tak ustawia siebie w rozgrywce przeciw drugiemu rodzicowi, by wszystkie komunikaty płynące na zewnątrz wiązane były z „decyzjami” dziecka, a nie alienatora: „Dziecko nie chce iść do ciebie, nie będę go przecież zmuszać”.
Pojęcie alienacji rodzicielskiej w pierwszej kolejności kojarzy się z matką lub ojcem, utrudniającym kontakty z dzieckiem. Pamiętajmy jednak, że osobami wywołującymi ten problem mogą być również inne osoby, np. dziadkowie, czy opiekunowie dziecka. Psychologowie ostrzegają, że efektem alienacji rodzicielskiej mogą być problemy emocjonalne m.in.:
- większa podatność na nałogi
- problemy w budowaniu związków intymnych w dorosłym życiu
- choroby psychosomatyczne
- choroby psychiczne
- tendencje samobójcze
Co mówi Rzecznik Praw Dziecka na temat Alienacji Rodzicielskiej
Problem alienacji rodzicielskiej dostrzeżony został przez Rzecznika Praw Dziecka Marka Michalaka. Jego zdaniem alienacja dziecka od jednego z rodziców jest niewątpliwie formą przemocy emocjonalnej. Rzecznika zainaugurował kampanię pod hasłem „Jestem mamy i taty”. Jej celem jest przypomnienie dorosłym, że dzieci należy traktować podmiotowo, a jednym z najważniejszych praw, które posiadają, jest prawo do kontaktów z każdym z rodziców. Celem kampanii jest uświadomienie, że przyszłość dziecka, a zwłaszcza jego stabilność emocjonalna, zależy w dużej mierze od tego, czy rodzice potrafią dojść do porozumienia – w trakcie rozwodu i już po nim.
Warto wskazać na wystąpienie generalne Rzecznika Praw Dziecka do Ministra Sprawiedliwości oraz Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Oto jego fragment:
„Pomimo wprowadzenia na wniosek Rzecznika Praw Dziecka do polskiego porządku prawnego przepisów jednoznacznie podkreślających konieczność priorytetowego uwzględniania przez sądy prawa dziecka do obojga rodziców, nadal obserwuje się problemy z pełną realizacją praw dziecka w tym obszarze. – Alienacja dziecka od jednego z rodziców jest niewątpliwie formą przemocy emocjonalnej”.
Pobierz: Wystąpienie RPD w sprawie alienacji rodzicielskiej
Prawo wobec Alienacji Rodzicielskiej
Polskiemu prawu pojęcie alienacji rodzicielskiej nie jest znane. Więcej o tym przeczytacie w tym artykule. Nie znaczy to oczywiście, że ze zjawiskiem tym nie mamy do czynienia. O alienacji mówić można w kontekście:
- władzy rodzicielskiej i jej nadużywania
- kontaktów z dzieckiem i ich egzekucji
- przemocy psychicznej
Czasami jeśli dwoje ludzi nie potrafi się ze sobą dogadać, ani wprowadzić jasnych ustaleń miedzy sobą wobec dziecka, warto jest skorzystać z mediacji, które pozwolą postawić granice między obowiązkami i prawami każdego z rodziców.
Autor: radca prawny Lidia Makarska
