Nowelizacja – kodeks postępowania cywilnego w obszarze przemocy wobec dzieci
Dzisiejszy wpis poświęcony jest wspólnej inicjatywie Departamentu Spraw Rodzinnych i Nieletnich Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Prokuratury Krajowej dotyczącej nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego. Nowelizacja stanowić ma odpowiedź na powtarzające się przypadki drastycznych przestępstw, których ofiarami są dzieci.
Przemoc wobec dzieci to poważny społeczny problem. Pomimo licznych kampanii społecznych, ciągle słyszymy o przypadkach drastycznej przemocy wobec najmłodszych.
Problem ten jest mi szczególnie bliski. Od kilku lat jestem konsultantem prawnym Kujawsko-Pomorskiej Niebieskiej Linii – Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie. Prowadzę szkolenia dla osób tworzących szeroko rozumiany system przeciwdziałania przemocy domowej – członków zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych. W swojej pracy często – stanowczo zbyt ciężko – spotykam się z przypadkami przemocy wobec dzieci.
O skali problemu przemocy wobec dzieci w Polsce można się dowiedzieć z dwóch podstawowych źródeł – statystyk urzędowych oraz badań społecznych. Różnego rodzaju statystyki na temat przemocy wobec dzieci są zbierane przez policję, sądy, ale także zespoły interdyscyplinarne czy centra pomocy i interwencji kryzysowej. Warto zaznaczyć, że statystyki policyjne i sądowe przedstawiają jedynie wycinek rzeczywistości – zawierają zazwyczaj informacje o popełnionych przestępstwach.
Źródło: Dzieci się liczą 2017. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce
Analiza tragicznych wydarzeń, o których co pewien czas donoszą media wskazuje, że do dramatów często dochodzi w rodzinach, które są objęte dozorem kuratora sądowego, które objęte są procedurą Niebieskiej Karty albo w sprawach, w których sądy – np. na wniosek pracowników opieki społecznej – prowadzą z urzędu postępowania o ograniczenie praw rodzicielskich.
Ministerstwo zapowiada, że po wprowadzeniu zmian sądy rodzinne będą miały obowiązek zawiadamiania prokuratury o sprawach, w których zagrożone będzie dobro dziecka a także o prowadzonych z urzędu postępowaniach dotyczących władzy rodzicielskiej.
Źródło: Dzieci się liczą 2017. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce
Art. 59 Kodeksu postępowania cywilnego, którego ma dotyczyć nowelizacja, daje obecnie sądom wyłącznie możliwość zawiadamiania prokuratora o prowadzonej sprawie, gdy sądy uznają to za konieczne. Nowelizacja tego przepisu ma nałożyć na sądy rodzinne taki obowiązek w przypadkach, gdy jest zagrożone dobro dziecka i gdy są prowadzone z urzędu postępowania dotyczące władzy rodzicielskiej.
W mojej ocenie kierunek zmian jest dobry. Takie zmiany są potrzebne. Zdarza się bowiem, że sąd ingeruje we władzę rodzicielską z uwagi na poważne nieprawidłowości w jej sprawowaniu a mimo, tego nie zawiadamia o owych nieprawidłowościach organów ścigania. Efekt jest taki, że rodzic nadużywający władzy rodzicielskiej (np. poprzez stosowanie przemocy fizycznej) może mieć ograniczoną władzę rodzicielską, ale nie ponosi konsekwencji karnych i nie ma nad sobą przysłowiowego bata (np. w postaci obowiązku przestrzegania porządku prawnego w związku z karą pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania).
Mam oczywiście pewne wątpliwości. Przypadków przekazywania przez sąd informacji prokuraturze może być naprawdę dużo. Poza tym niejasnym jest określenie „zagrożenia dobra dziecka”. Wiele zależeć będzie od konkretnego sędziego i tego, czy – w jego ocenie – dana sytuacja zagraża dobru małoletniego, czy też nie.
„Nowelizacja wymusi współpracę sądów z prokuraturą. Pozwoli prokuratorom na szybką i stanowczą reakcję, na skuteczniejszą walkę z patologicznymi zachowaniami wobec dzieci” – ocenił Ziobro. Dlatego – jak zapowiedział – projekt nowelizacji art. 59 Kpc zostanie w trybie pilnym skierowany do prac legislacyjnych.
Źródło: Dzieci się liczą 2017. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce
Warto zaznaczyć, że to nie jedyne zmiany w prawie, które mają chronić dzieci. Od 13 lipca tego roku obowiązują nowe przepisy, zwiększające karnoprawną ochronę dzieci – ofiar przestępstw. Zainicjowana przez prezydenta Andrzeja Dudę i rzecznika praw dziecka Marka Michalaka nowelizacja podwyższa kary za najcięższe przestępstwa wobec dzieci. Nakłada również na obywateli prawny obowiązek zawiadomienia odpowiednich służb – jeśli wiedzą o takich przestępstwach.
Autor: r. pr. Lidia Makarska
